Dana 27.XI 2018 u organizaciji Ministarstva Kulture, na Cetinju, upriličen je sastanak sa direktorom Istorijskog arhiva Vatikana, prof. dr Johanom Iksom, koji boravi u radnoj posjeti Crnoj Gori.
Sastanku su prisustvovali Ministar kulture g-din Aleksandar Bogdanović, Direktor istorijskog arhiva Vatikana g-din Johan Iks, Direktor Državnog Arhiva CG g-din Saša Tomanović, Direktor direktorijata za kulturnu baštinu g-din Aleksandar Dajković.
Sagovornici su naglasili značaj dosadašnje komunikacije ostvarene u kontekstu projekata iz oblasti arhivistike i naučno-istorijskog istraživanja, kojima će crnogorskim istoričarima biti omogućen pristup građi Istorijskog arhiva Vatikana koja se odnosi na našu zemlju.
Govoreći o nadogradnji saradnje između stručnjaka iz dvije države, ministar Bogdanović je naglasio da je za naše istoričare posebno bitna građa iz perioda 1900 – 10. februar 1939. godine, što je trenutno finalni datum dostupnosti dokumenata. Posebno je apostrofirana podrška koja je ovom projektu data prilikom posjete Predsjednika Đukanovića Svetoj Stolici, kao i posjete državnog sekretara Svete Stolice kardinala Pjetra Parolina Crnoj Gori.
Prof. dr Johan Iks je ponovio spremnost Istorijskog arhiva Vatikana, kao i ostalih arhivskih jedinica, da omogući crnogorskim arhivistima i istoričarima pristup građi koja je od značaja za neistražene segmente naše istorije, o čemu je bilo riječi i prilikom posjete ministra Bogdanovića Svetoj Stolici.
Direktor Državnog arhiva CG g-din Saša Tomanović mišljenja je da bi bilo korisno imati kopije prepiske između Cetinjskog Mitropolita Mardarija Kornećanina sa Rimskom Kurijom, kao i akta koja svjedoče da je Cetinjska Mitropolija formalno stupila u Uniju sa Rimokatoličkom crkvom 1640 godine. Za Arhiv su veoma interesantni izvještaji koje su Barski nadbiskupi još od kraja XII vijeka dostavljali Svetoj Stolici o stanju u svojoj dijecezi i to od prvih sačuvanih izvještaja pa do kraja Prvog svjetskog rata, s’tim što su za DACG najstariji sačuvani izvještaji i najzanimljiviji. Veoma je bitan svaki dokument koji se odnosi na područje srednjovjekovne Duklje i potom Zete, počev od najstarijih takvih dokumenata u arhivu Svete Stolice pa do oko 1500god.Najstariji dokumenti u kojima se pominju gradovi i sela na sadašnjem Crnogorskom primorju, ali i u njihovom širem geografskom zaleđu, za nas su od vitalnog državnog, naučnog i istorijskog značaja jer Državni arhiv Crne Gore sa svojim organizacionim jedinicama ne posjeduje u originalu, ni jedan takav dokument iz razdoblja prije 1326 godine. Takođe su od neprocjenjivog značaja dokumenta koja se odnose na period od IX i X vijeka pa do kraja XV vijeka budući da je Cetinje od izgradnje Cetinjskog manastira, koga je 1484 podigao Knez i Gospodar Zete Ivan Crnojević, bilo središte Crne Gore, kao slobodne državne teritorije u nastajanju. Osim navedenih, važna su sva dokumenta u kojima se govori o:
– Knezu i Gospodaru Ivanu Crnojeviću, o gradnji Cetinjskog Manastira,
– Cetinjskom manastiru uopšte kroz istoriju o Ivanovom sinu Knezu Đurđu Crnojeviću ,
– Dopremanju štamparije iz Venecije na Cetinje 1493-1494godine
– Cetinjskim Mitropolitima uopšte
kao i dokumenta koja se odnose na život i rad Mitropolita Petra I Petrovića (1784-1830) i Mitropolita pjesnika, teologa i filozofa Petra II Petrovića Njegoša (1830-1850) godine, istakao je Tomanović.
Sagovornici su naglasili da će u potpunosti podržati projekat istraživanja dokumentacije o Crnoj Gori, transkribovanje dokumenata i objavljivanje publikacije o prikupljenoj građi koja je u posjedu Vatikanskih arhiva, pri čemu je najavljeno da će aktivnosti biti realizovane tokom 2019. godine.
Na kraju sastanka je zaključeno da pomenute aktivnosti predstavljaju početak dobrih odnosa i kvalitetne saradnje između Crne Gore i Svete Stolice u oblasti kulture i kulturne baštine, te da će se u narednom periodu raditi na novim prijektima razmjene programa i iskustava između institucija iz dvije države.
Ova posjeta je nastavak saradnje i aktivnosti dogovorenih tokom posjete Predsjednika Đukanovića Svetoj Stolici i posjete državnog sekretara Svete Stolice kardinala Pjetra Parolina Crnoj Gori.
