Ilija Šobajić – trajanje i pamćenje kroz dokumenta i djela – Izložba dokumenata

Izložba pod nazivom „Ilija Šobajić (1876 – 1953) – Trajanje i pamćenje kroz dokumenta i djela“ realizovana je u saradnji Državnog arhiva – A.O. Nikšić i JU Centar za kulturu Nikšić.
Cilj ove izložbe je da kroz dokumenta, koja se čuvaju u Arhivu Nikšić i crteže iz fundusa galerije „Nikola I“, prikaže i osvijetli život i djelo poznatog profesora i grafičara Ilije Šobajića.
Ilija Šobajić je jedan od najobrazovanijih crnogorskih akademskih slikara, crtača, grafičara, primijenjenih umjetnika i pedagoga. Rođen je 14 avgusta 1876. godine u Danilov¬gradu, u poznatoj porodici Šobajić koja se nastanila u Nikšiću 1877. godine. Krajem XIX i početkom XX vijeka porodica Šobajić je imala zapaženu ulogu u kulturno-prosvjetnom i trgovačkom razvoju grada Nikšića.

Osnovnu školu učio je u Nikšiću (1883 – 1887), gimnaziju u Kotoru, I i II razred (1887 – 1889). U Beogradu završava V razred Realne gimnazije (1889 – 1893). Ambicija za daljim školovanjem odvela ga je 1896. godine u Beč gdje se upisao na Državnu akademiju likovnih umjetnosti, kao stipendista Knjaževine Crne Gore. Pred završetak školovanja dobio je Nagradu profesorskog savjeta za studije akta gdje je, još kao student, osvojio status izvanrednog crtača. Diplomirao je 1901. godine. Radi usavršavanja, obrazovanje nastavlja u Parizu, kod Leona Monea (Léon Monet), gdje završava Veliku školu lijepih umjetnosti (1901 – 1905).
Ilija Šobajić je bio umjetnik širokog obrazovanja i opšte kulture. Govorio je francuski i njemački jezik, a služio se engleskim i italijanskim. Za vrijeme školovanja u inostranstvu u Minhenu je usavršio tehniku bakropisa i obišao je najznačajnije muzeje širom Evrope. Prve radove objavljuje u listovima „Veseljak“ i „Neven“.
Po završetku studija vraća se u Crnu Goru gdje je odmah postavljen za nastavnika Velike državne gimnazije na Cetinju, 1. novembra 1905. godine. Ukazom kralja Nikole I, od 15. juna 1912. godine, br.2255, postavljen je za profesora iste gimnazije. U ovom periodu predaje na Djevojačkom institutu i Bogoslovsko-učiteljskoj školi na Cetinju. Na ovoj dužnosti je sve do objave Balkanskog rata. U Balkanskom ratu 1912/13. učestvuje kao intendant poljske bolnice u Kolašinskoj brigadi. Po svršetku rata nastavio je službu u Cetinjskoj gimnaziji do 21. januara 1914. godine. Predavao je crtanje i kaligrafiju, a školske 1907/08. i francuski jezik. Po službenoj potrebi, privremeno, je premješten u Državnu gimnaziju u Nikšiću, 21. januara 1914. godine, kao profesor srpskog i njemačkog jezika, istorije, crtanja i kaligrafije.
U I svjetskom ratu (1914 – 1918) učestvuje kao sekretar Crvenog krsta, pomoćnik glavnog intendanta Hercegovačkog odreda, zatim u bojnoj liniji kao redov V čete, Vražegrmskog bataljona. Za vrijeme neprijateljske okupacije interniran je u Austro-Ugarsku 1916. godine, gdje je bio do svršetka rata.
Poslije rata i kratkog službovanja u Nikšiću, karijeru likovnog pedagoga nastavlja 1919. godine u Beogradu kao „učitelj vještina“ u I muškoj gimnaziji i kao profesor „večernjeg akta“ na Umjetničkoj školi, gdje radi sve do penzionisanja.
Bio je kreator nacrta prvog crnogorskog novca – perpera, u apoenima od 1 i 5 koji su izrađeni u srebru 1909. godine. Po njegovom nacrtu rađene su i emisije srebrnog i zlatnog novca iz 1910. i zlatni jubilarni novac iz iste godine. Novac je radjen po nacrtu I. Šobajića od 1909. do 1914. godine. Osim novca napravio je nacrt za jubilarnu medalju. Radio je kao ilustrator mnogih publikacija, knjiga i plaketa. Ilustrovao je ciklus crnogorskih jubilarnih poštanskih maraka 1910. godine kao i ostale emisije od 1907. do 1913. godine. Po njegovom nacrtu rađene su i žandarmske uniforme.
Za svoje zasluge u radu i usluge ukazane crnogorskom narodu, prilikom kolektivne umjetničke izložbe na Cetinju, odlikovan je Danilovim ordenom V stepena 1906. godine i Danilovim ordenom IV stepena 1914. godine.
Najveći dio njegovog crtačkog umijeća prikazan je na velikoj samostalnoj izložbi u Beogradu 1926. godine, kada je prezentovao oko 300 radova. Kao daltonista prirodno se opredijelio za grafiku. Njegov cjelokupan opus bazira se isključivo na crtežu. Najbolje se može proučavati po tematskim ciklusima: akt, motivi iz narodnog života, pejzaži i portreti, motivi iz „Gorskog vijenca“. Šobajić je školovan i odnjegovan u duhu akademskog realizma. Precizan i nadahnut crtač cijenjen je kao izvanredan faktograf: od motiva Nikšića i detalja pejzaža, do jasnih etnografskih studija i voluminoznih crteža ženskog tijela. Ilustrovanju „Gorskog vijenca“ posvetio je poslednje godine života. Umro je 1953. godine u Beogradu.
Izložbenu postavku čine 22 panoa sa 89 dokumenata, sve iz Arhiva Nikšić i crteži iz fundusa galerije „Nikola I“ Nikšić. Predstavljena su lična dokumenta, prepiska sa raznim ličnostima, fotografije i skice radova. Izložena arhivska građa pisana je na srpskom, njemačkom i francuskom jeziku.
Zahvaljujuću putovanju kroz ova dokumenta i crteže otkrivamo i upoznajemo Iliju Šobajića. Iz njih saznajemo o njegovom širokom obrazovanju, o ljubavi prema profesorskom pozivu, o uticaju na buđenje želje za likovnim obrazovanjem kod mladih, posebno u Crnoj Gori, o njegovom patriotskom duhu. Kao čovjek koji je dosta putovao i obišao mnoge zemlje, nikada nije napustio svoju rodnu Crnu Goru. Uvijek joj se vraćao bilo kroz grafiku ili ilustracije. Iz njegovih pisama otkrivamo povezanost sa mnogim poznatim ličnostima toga vremena.
Svojim radom je ostavio neizbrisiv trag u kulturnom i duhovnom napretku Nikšića, Cetinja i Beograda. Nikšić ima tu privilegiju, koju nemaju drugi gradovi, da posjeduje lični fond Šobajića i dio njegovog likovnog stvaralaštva.