Bibliografije

bibliografija knjiga i članaka

NASTALIH NA OSNOVU ARHIVSKE GRAĐE DACG CETINJE

Kao primaran istorijski izvor i nepresušno vrelo saznanja arhivska građa ima prvorazredan značaj u suštinskom razumijevanju i studioznom izučavanju minulih istorijskih zbivanja. Bez intenzivnog korišćenja i kontinuirane analize sačuvane arhivske dokumentacije nema razvoja istorijske nauke, ali ni realne samospoznaje sopstvene prošlosti. Arhivi su svojevrsna riznica kolektivnog državno-pravnog, nacionalnog i kulturno-prosvjetnog trajanja u vremenu i prostoru, i samim tim trajan izvor inspiracije za minule, sadašnje i buduće generacije istraživača i naučnih pregalaca.
Na suštinski i nemjerljiv značaj arhivske građe ukazivao je svojevremeno nobelovac Ivo Andrić, koji je s pravom zapisao: „Ništa ne izdaje čovjeka kao pamćenje i ništa ne vara kao riječ. Samo ono što je zapisano ostaje.“ Cijeneći neprolazan značaj sačuvanih arhivskih spisa, eminentni književni stvaralac Meša Selimović svojevremeno će nadahnuto zapisati: „Vidljivi trag nečije ruke što je davno zapisala neravne redove, prkosi smrti, a riječi i njihov smisao žive neprekidno, kao izvor koji ne presušuje, kao svijetlo koje se ne gasi.“ Na nepostojanost usmene memorije i neprocjenjivu vrijednost arhivske građe ukazuje i drevna kineska izreka: „I najbleđe mastilo bolje pamti nego najsvežiji um.“
Arhivski fondovi Državnog arhiva na Cetinju obiluju mnoštvom dragocjenih podataka iz političke, diplomatske, pravne, privredne, vojne i kulturno-prosvjetne istorije Crne Gore, posebno za razdoblje od 70-tih godina 19. vijeka pa do kraja socijalističke Jugoslavije. Blagodareći intenzivnom korišćenju ovih arhivalija u periodu od osnivanja Državnog arhiva NR Crne Gore 1951. pa do naših dana napisane su i publikovane brojne studije, monografije, rasprave, članci, prilozi, eseji… Sudeći prema evidenciji korisnika arhivske građe i prema objavljenim naučnim radovima, arhivske fondove Državnog arhiva na Cetinju, pored ostalih koristili su mnogi naučni stvaraoci i publicisti raznih profila.
Sa protokom vremena po prirodi stvari uvećavao se broj naučnih radova, koji je manjim ili većim dijelom napisan na osnovu arhivskih fondova Državnog arhiva na Cetinju. Samim tim nastala je potreba da se bibliografski podaci o istim naučnim ostvarenjima strpljivo saberu i potom objedine u jedinstvenu bibliografiju.
Tokom nekoliko minulih godina intenzivno smo radili na prikupljanju neophodnih podataka u cilju publikovanja bibliografije radova za čiju izradu su korišćeni fondovi Državnog arhiva na Cetinju. U tom cilju, osim knjižnog fonda Državnog arhiva koristili smo i bogate knjižne fondove i periodiku koji se nalaze u Centralnoj narodnoj biblioteci „Đurđe Crnojević“ na Cetinju, kao i knjižni fond biblioteke Narodnog muzeja Crne Gore. Do sada smo sabrali 909 bibliografskih jedinica. U skladu sa orjentacijom Državnog arhiva da se na ovaj način trasira put za sistematsko i kontinuirano publikovanje odlučeno je da se prikupljeni podaci publikuju na odgovarajući način.
Prikupljenu građu predali smo na stručnu obradu iskusnom bibliografu Miloradu Miloviću (diplomirani istoričar, bibliotekar – savjetnik i rukovodilac Bibliografskog odjeljenja u Centralnoj narodnoj biblioteci „Đurđe Crnojević“ na Cetinju). On je ovu bibliografsku građu prilagodio najnovijim međunarodnim bibliografskim standardima za obradu monografskih publikacija – ISBD(M) i priloga iz serijskih publikacija i sastavnih djelova publikacija – ISBD(CP) i uradio potrebne registre.
Prvu dio publikacije čine monografije, zbirke dokumenata i brojne studije iz raznih oblasti nauke i kulture – ukupno 250 bibliografskih jedinica. Građa je raspoređena azbučnim redom autora, a u slučaju više djela istog autora, raspoređena su azbučnim redom naslova knjiga.
Drugi dio je znatno obimniji i sadržajniji. Sadrži ukupno 659 raznih bibliografskih stručnih i naučnih priloga, koji su uglavnom objavljivani u brojnim časopisima, kao i dnevnoj i revijalnoj štampi, te referate objavljene u zbornicima radova sa brojnih naučnih skupova, održanih raznim povodima. Građa i u ovom dijelu je raspoređena azbučnim redom autora. Kada se radi o više priloga istog autora građa je raspoređena azbučnim redom naslova periodike i zbornika radova u kome je članak objavljen. U slučaju više priloga istog autora koji su objavljeni u nekom časopisu ili novini, tada je primjenjivan hronološki princip njihovog ređanja.
Poseban dio Bibliografije čine registri koji se odnose na cjelokupnu građu. To su: Imenski registar i Registar periodike i zbornika radova.
Na osnovu dugogodišnjeg istraživačkog rada uvjereni smo da smo sabrali oko 75-80 % bibliografskih jedinica u čijem je nastajanju korišćena arhivska građa Državnog arhiva na Cetinju. Zato smo ovu publikaciju naslovili „Fondovi Državnog arhiva – Cetinje : bibliografija knjiga i članaka“. Ovom publikacijom naš bibliografski projekat neće biti završen. Intenzivan rad na izradi cjelovitije bibliografije neminovno će se nastaviti.
I na kraju, neophodno je dati jednu napomenu. Uz svaki bibliografski popis u području napomena navedeni su nazivi svih fondova Državnog arhiva na Cetinju koji su korišćeni za izradu svakog naučnog rada posebno. Relativno manji broj autora pojedinih naučnih radova naglasio je da se tokom njihove izrade služio arhivskom građom Državnog arhiva na Cetinju, ali nije imenovao arhivske fondove koje su koristili. Upravo zato su i ti radovi obuhvaćeni ovom bibliografijom, ali iz navedenog razloga bez poimeničnog navođenja korišćenih arhivskih fondova.
Za veliki broj arhivskih fondova, posebno iz starijeg perioda istorije Crne Gore, u savremenoj istoriografiji već su se ustalile odgovarajuće skraćenice. Pojedine fondove imenovali smo bez skraćenica, dok smo za dobar broj njih koristili skraćenice koje su se već uveliko ustalile u tekućoj naučnoj literaturi. Profesionalnim naučnim stvaraocima one su vrlo dobro poznate. Ipak, za širi auditorijum čitalaca, koji će koristiti ovu bibliografiju, neophodno je za svaku od njih navesti njihovo puno značenje. Evo njihovog spiska:

GDK – Glavna državna kontrola,
GŠN – Glavno školsko nadzorništvo,
DS – Državni savjet,
EV CG – Emigrantska vlada Crne Gore,
IŠN – Istočno školsko nadzorništvo,
KCT – Komanda crnogorskih trupa,
ZŠN – Zapadno školsko nadzorništvo,
MS – Ministarski savjet,
MUD – Ministarstvo unutrašnjih djela,
MUD – UO – Ministarstvo unutrašnjih djela – Upravno odjeljenje,
MUD – PTO – Ministarstvo unutrašnjih djela – Poštansko-telegrafsko odjeljenje,
MID – Ministarstvo inostranih djela,
MP – Ministarstvo pravde,
MV – Ministarstvo vojno,
MF – Ministarstvo finansija,
MFiG – Ministarstvo finansija i građevina,
MPiCP – Ministarstvo prosvjete i crkvenih poslova,
NSŠO – Nadzorništvo sjeverne školske oblasti,
SNO – Sreski narodni odbor,
CASNO – Crnogorska antifašistička skupština narodnog oslobođenja,
CS – Crnogorski senat.

Publikacija koja je pred nama prva je bibliografija naučnih ostvarenja, djelimično ili sasvim napisanih na osnovu raznovrsnih arhivalija Državnog arhiva na Cetinju. Samim tim, ovaj prvijenac sadržajan je i konstruktivan doprinos razvoju bibliografske i arhivističke stručne misli u Crnoj Gori.
(Iz predgovora, P. Vukić)

Bibliografiju možete preuzeti ovdje.